Hamiləlikdə yaşadığımız qansızlıq və dəmir əskikliyi üçün nə etməmiz lazımdır? Oksigen qanda hemoglobin adı verilən bir zülala bağlanaraq daşınar. Qırmızı qan hüceyrələridə olan hemoglobin eyni zamanda qana qırmızı rəngi verən maddədir. Hemoglobinin normaldan aşağı olması isə anamı olaraq adlandırılar. Qadınlarda xüsusi ilə hamiləlik dövründə ən çox qarşılaşılan anamı növü dəmir əskikliyi anemisidir. Dəmir, hemoglobinin ana quruluşunda olan bir elementdir. Amerika Birləşmiş Dövlətlərində qadınların 10 - 30% anemik olduğu düşünülməkdədir. Qadınlar kişilərə görə anemiye bir az daha meyllidirlər. Bunun təməl səbəbi menstruasiya qanamaları ilə nizamlı və davamlı olaraq qan itirmələridir. Ayrıca qadınların qidalanma vərdişlərinin kişilərdən fərqli olması da anemiye olan meyli artırmaqdadır. Hamiləlik anamı riskini artıran bir müddətdir. Qan təməl olaraq 2 hissədən meydana gələr. Birinci hissə şəkilli işçilər deyilən ağ qan hüceyrəsi, ikinci qisim isə bu şəkilli işçiləri daşıyan maye yəni qırmızı qan hüceyrəsi kimi hüceyrələr. Qırmızı kürələrin (qırmızı qan hüceyrəsi, eritrosit) plazmaya görə olan yüzdəsinə hematokrit adı verilər. Normalda hematokrit 38 - 45% arasındadır. Yəni qanın 38 - 45% şəkilli işçilər geri qalanı isə plazma tərəfindən yaradılmaqdadır. Hamiləlik əsnasında qan həcmi təxminən 50% artar. Bu artımın böyük bir hissəsi plazma qisimindədir. Qırmızı qan hüceyrələri plazma qədər sürətli çoxala bilməzlər. Bu vəziyyətdə qan içində qırmızı qan hüceyrəsi konsentrasiyası azalar və hamiləlik əvvəli dövrdə olduğundan daha aşağılara enər. Bu vəziyyət xüsusi ilə hamiləliyin ilk yarısında diqqətə çarpandır. Hamiləlik irəlilədikcə qırmızı qan hüceyrəsi istehsalı artar. İstehsal artımı isə dəmirə olan ehtiyacı artırar. İlk başlarda ehtiyac olan dəmir bədəndəki anbarlardan qarşılanar ancaq çox vaxt bu anbarlar ehtiyacı ödəmədə qeyri-kafi qalar. Əgər adam diyet ya da dərmanlar ilə kifayət qədər dəmir almırsa, anamı ortaya çıxar. Bu cür anemiye hemodilüsyonel anamı adı verilər. Hamilə qadınların təxminən 20% anemik olduğu bilinməkdədir. Ümumiyyətlə hemoglobinin 10 qr altında olması anamı olaraq təyin olunar. Hemodilisyon varlığında hematokrit səviyyəsi 38-45% dən 34% düşər. Çoxluq hamiləliklərdə bu dəyər 30% qədər enə bilər. Hamiləliyə bağlı bu fizioloji hemodilusyon oksigen daşıma tutumunda bir azalmaya səbəb olmaz və aneminin hamiləlikdə doğurduğu riskləri artırmaz. Əsl problem olan hamiləliyə anemik olaraq başlamaq ya da hamiləliyin ilk 3 ayında anemik olmaqdır. Hamiləlikdə görülən aneminin səbəbləri Dəmir əskikliyi anasanmının ən çox qarşılaşılan səbəbi qeyri-kafi dəmir qəbuludur. Dəmir heyvansal qidarlarda və yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdə bol miqdarda olur. Folik turşu qeyri-kafiliyi də anemiye səbəb olar. Basil ya da bənzəri patologiyalar səbəbi ilə xroniki qan itkisi İnkişaf etməkdə olan körpənin anasının anbarlarını qəbul etməsi Zədə, qəza kimi vəziyyətlərdə ani və çox miqdarda qan itkisi Digər anamı səbəbləri Dəmir əskikliyini tətikləyən faktorlar Çox hamiləlik Qidalanma pozğunluğu Siqaret istifadəsi (qida maddələrinin əmilməsini azaldar) Spirt istifadəsi Həzm sistemi xəstəlikləri Bəzi dərmanlayarın istifadəsi Dəmir əskikliyi əlamətləri nələrdir? Bir çox faktda adam anemik olduğunun fərqində deyil. Anamı birdən deyil də yavaş - yavaş inkişaf etdiyində bədən bu vəziyyətə dözümlülük inkişaf etdirər. Anamı sıxlıqla təkrarlanan edilən araşdırmalar əsnasında aydın olar. Ən çoıx qarşılaşılan ifadə edilər bunladır: Halsızlıq Tez yorulma Nərdivan çıxma, gediş kimi fəaliyyətlərdə dərhal yorulma və təngnəfəs qalma Baş dönmesi, huşunu itirmə Başağrısı Sarılıq (nadir) Qarın ağrısı (nadir). Bu ifadə edilərin böyük bir qisiminin hamiləliyin erkən dövründə də normalda görülə bilən şikayətlənmələr olduğu gözdən qaçırılmamalıdır. Anami müalicəsi Müalicə əsnasında ana namizədinin dəmir anbarlarının yenidən doldurulması məqsəd qoyular. Bundan ötəri ağızdan alınan dərmanlar məlumatlar və dəmir bucağında zəngin bir qidalanma proqramı tətbiq olunar. Gündəlik doza 200 mg elementer dəmirdir. Müalicə nəticəsində anamı yaxşılaşsa belə dəmir anbarlarının dolmasını təmin etmək üçün müalicəyə 3 ay daha davam edilər. Anamı müalicəsinin bulanma, qusma, qəbizlik, mədədə narahatlıq kimi yan təsirləri ortaya çıxa bilər. Yan təsirlərdən xilas olmaq üçün həblər yeməklərdən sonra alına bilər. Anamı müalicəsi əsnasında ana namizədlərinin dəmirin emilimini azaldan qidaları qəbul etməməsi və bu tərz dərmanları alması lazımdır. Bunlar arasında antiasit dərmanlar, yumurta, kalsium duzları, süd və süd məhsulları, tetrasiklin növü antibiotiklər, iştirak edər. Dəmirin əmilməsini artırmaq üçün dəmir dərmanlarının portağal suyu, zülaldan zəngin qidalar ilə birlikdə və ac qarınına alınması uyğun olar. Bununla birlikdə qaraciyər, qırmızı ət, yumurta, quru paxla, taxıl, təzə tərəvəz, quru meyvə kimi dəmirdən yana zəngin qidaların qəbul edilməsi lazımdır. Dəmir əskikliyi hansı problemlərə gətirib çıxarar? Dəmir əskikliyi anemisi hamiləlikdə bəzi problemlərə səbəb ola bilər. Bunların ən əhəmiyyətlisi erkən doğum riskindəki artımdır. Erkən doğum riskində artım, Rəhm içi inkişaf geriliyi, Doğum sonrası ananın yaxşılaşmasında gecikmə, Doğum sonrası anada infeksiya riskində artım, Doğumda normal miqdardakı qan itkisinin anemik qadında təhlükə yaradacaq səviyyələrə çatması. Dəmir əskikliyinə qarşı necə tədbir alına bilər? Kafi miqdarda dəmir ehtiva edən qidalar qəbul edin. Kafi miqdarda folik turşu ehtiva edən qidalar qəbul edin. Kafi miqdarda C vitamini alın. C vitamini dəmirin bağırsaqlardan əmilmsini asanlaşdırar. Yoxlanışlarınıza laqeyd yanaşmayın. Həkiminiz tərəfindən verilən vitamin və dəmir dərmanlarını nizamlı olaraq istifadə edin
|